Uit een nieuw Deens onderzoek blijkt dat een paard dat een ander paard iets spannends ziet doen, het zelf minder eng vindt zodra het zijn beurt is om dit spannende obstakel te overwinnen. En dat kan een grote verbetering zijn voor het welzijn van paarden en voor de veiligheid van mens en paard.

“Het gebruiken van een ervaren of ouder paard tijdens de training van een jong of onervaren paard is een techniek die al een aantal jaren wordt gebruikt, maar er is nooit bewijs geweest dat dit echt werkte in spannende situatie, tot nu.” zei Maria Vilain Rørvang, PhD, van de afdeling dierwetenschappen aan de Aarhus Universiteit in Tjele. Wat ‘werkt’ is echter niet het leren, zei Rørvang. Haar onderzoek geeft aan dat paarden net zo snel leren om over plastic zeil te lopen, of ze nou eerst een ander paard geobserveerd hebben die over het zeil liep of niet.

Het voordeel van het demonstratiepaard is het kalmerende effect. “Door het observeren van een paard dat al gewend is om een spannende opdracht uit te voeren, waren de paarden minder gespannen wanneer ze het zelf doen. Dit betekent dat paarden kunnen wennen aan spannende situaties door te kijken naar een ander kalm paard” zei Rørvang. Zodra paarden nieuw gedrag of een nieuwe opdracht leren door naar andere paarden te kijken (wat hier niet het geval is), wordt dit ‘sociaal leren’ genoemd. Wat in dit geval gebeurt, wordt ‘sociale facilitatie’ genoemd, dat is een belangrijk verschil.

“In ons onderzoek zagen we een vermindering van een natuurlijke reactie (de angstreactie), een voorbeeld van een sociale overdracht van informatie waarbij minder complexe mechanismes bij betrokken zijn dan bij sociaal leren. In dit geval hadden de observerende paarden voordeel van de sociale facilitatie van habituatie. Ondanks de lastige benaming, komt sociale facilitatie regelmatig voor en is het makkelijk uit te leggen. Je ziet sociale facilitatie in de paddock bijvoorbeeld. Zodra twee paarden beginnen met spelen, vergroot dit de kans dat andere paarden ook zullen gaan spelen. Al snel zullen meer paarden beginnen met speelgedrag, vanwege de sociale facilitatie van speelgedrag.”

In hun onderzoek testten Rørvang en haar collega’s jonge IJslandse paarden die over een plastic zeil moesten lopen. Alle 22 3-jarigen moesten leren om in vrijheid over een zeil te lopen, om bij een emmer voedsel te komen. De onderzoekers lieten de helft van de paarden eerst kijken naar een demonstratiepaard (een paard van ongeveer dezelfde leeftijd en uit dezelfde kudde) die rustig over het zeil liep. De andere helft, de controlegroep, zag het demonstratiepaard alleen uit de emmer eten aan de andere kant van het zeil. Ze zagen het paard dus niet het zeil oversteken.

Alle 22 paarden volbrachten de taak en deden dit allemaal binnen ongeveer dezelfde tijd (rond een minuut), zei Rørvang. Echter, de ‘observatiepaarden’ hadden een significant lagere gemiddelde en maximum hartslag vergeleken met de ‘controlepaarden’. “In de praktijk heeft dit grote potentie bij het trainen van onervaren paarden in situaties die angst oproepen. Het betekent ook dat paarden deze informatie vanaf een afstand (tot 10 meter) kunnen leren, alleen door het observeren van een rustig maatje. Dus eigenaren hoeven de paarden niet met elkaar in contact te brengen, of dicht bij elkaar te laten staan tijdens de training. Hierdoor verminder je de kans op mogelijke conflicten onderling, vooral met betrekking tot de rangorde” zei Rørvang.

Het gebruik maken van demonstratiepaarden kan in allerlei verschillende spannende situaties handig zijn. Veelvoorkomende voorbeelden zijn trailerladen, over vreemde ondergrond gaan of het bezoeken van nieuwe locaties. “Het gebruiken van een rustig paard tijdens de training van een onervaren paard zal het welzijn van het te trainen paard zeker verhogen,” zei Rørvang. “Belangrijker is echter, wanneer je op deze manier traint, dat je de angstreactie van je paard kunt verminderen en je daarbij de situatie voor jezelf veiliger maakt.  Onverwachtse vluchtreacties zijn namelijk een van de grootste oorzaken van verwondingen bij ruiter/trainer in de paardenwereld. Een minder angstig paard betekent een kleiner risico op vluchtreacties, en dus een kleiner risico op verwondingen aan de trainer.”

Het onderzoek , “A trained demonstrator has a calming effect on naïve horses when crossing a novel surface,” is gepubliceerd in Applied Animal Behaviour Science.