Nadat een veulen een aantal maanden zorgeloos bij zijn moeder heeft kunnen lopen, komt er toch een moment dat hij op eigen benen moet gaan staan. Het afspenen is vaak niet het leukste moment van het hele fokproces. Hoewel je niet kunt voorkomen dat er stress is bij moeder en veulen kun je wel een aantal maatregelen nemen om het proces zo goed en veilig mogelijk te laten verlopen.

Afspenen is het moment of proces waarbij het veulen van de moeder wordt gescheiden. In de natuur gebeurt dit ook. Het veulen blijft dan bij de merrie totdat ze bijna moet bevallen van een volgend veulen, het veulen is dan rond de 9-10 maanden oud (40 weken). Als de merrie niet drachtig is kan het veulen rustig nog een jaar langer blijven drinken bij de moeder. Tussen de leeftijd van 1,5 tot 3 jaar zullen de veulens de groep verlaten. Hengstenveulens doen dit soms vrijwillig, maar het kan ook zijn dat de leidende hengst hem ‘vriendelijk verzoekt’ de groep te verlaten. Merrieveulens mogen vaker in de groep blijven, omdat zij minder een bedreiging vormen voor de leidende hengst.

Jonge hengsten spelen veel om fit en sterk te worden.

In de natuur is het afspenen een geleidelijk proces over een langere periode. In gevangenschap wordt er vaak gekozen om het veulen tussen de 4 tot 6 maanden te spenen. Voorwaarde hierbij is dat het veulen in staat is om ruw- en krachtvoer te eten. De reden dat de veulens eerder worden afgespeend dan hun natuurlijke speenleeftijd heeft vaak te maken met een aantal praktische zaken. In de fokkerij is de merrie rond de natuurlijke speenleeftijd meestal al een aantal maanden drachtig van een nieuw veulen. Men is van mening dat het voor de merrie een (te) zware opgave is om voor zichzelf, een zogend en ongeboren veulen te zorgen. Als de merrie in de sport wordt gebruikt kan het zogende veulen ten koste gaan van de (sport)prestaties en gezondheid van de merrie. Niet alleen het veulen, maar ook de trainingen kosten in dit geval erg veel energie.

Er zijn geen kant-en-klare regels wat betreft de timing en methode van het afspenen, elke fokker hanteert zijn eigen beleid. Het tijdstip van het afspenen wordt bepaald door een aantal factoren:

• Gezondheid van het veulen: veulen moet gezond zijn om de stressvolle gebeurtenis aan te kunnen
• Onafhankelijke voeding: het veulen moet ruw- en krachtvoer goed kunnen eten
• Gezondheid van de merrie: als de merrie ziek is of sterk afneemt in conditie kan het nodig zijn om eerder dan normaal af te spenen
• Karakter van de merrie: agressief gedrag richting het veulen kan ervoor zorgen dat het veulen eerder afgespeend moet worden.

De methode van het afspenen kun je grofweg onderscheiden in twee methodes: abrupt en geleidelijk. De namen zeggen het eigenlijk al. Bij abrupt afspenen wordt het veulen weggehaald en wordt het veulen (of de merrie) buiten zicht- en gehoorafstand gebracht. Deze methode brengt veel (acute) stress met zich mee, wat kan leiden tot verwondingen en stereotype gedrag. Onderzoek toont echter aan dat veulens die abrupt worden afgespeend en naar een opfokstal worden gebracht meer groeien dan veulen die geleidelijk werden afgespeend. 

Bij het geleidelijk afspenen worden merrie en veulen stap voor stap van elkaar gescheiden. Je kunt dit bijvoorbeeld opbouwen door de merrie voor vijf minuutjes uit stal te halen. Hierbij is het belangrijk dat het veulen zich in de stal nergens aan kan verwonden. Hang bijvoorbeeld geen hooinetten op en plaats hem bij voorkeur in een dichte stal (geen luik open). Als het mogelijk is zou het fijn zijn om veulens aan elkaar te koppelen, zodat ze hier tijdens het afspenen steun aan kunnen hebben. De tijd dat de moeder weg is van haar veulen kun je steeds langer maken, tot het punt dat ze bijvoorbeeld ’s nachts van elkaar gescheiden zijn (apart in een stal) en overdag in het weiland nog bij elkaar lopen. Uiteindelijk kun je merrie en veulen volledig scheiden. Behalve het scheiden in de stal zou je merrie en veulen ook in een weiland van elkaar kunnen scheiden. Het is hierbij belangrijk dat de omheining veilig en hoog genoeg is, zodat het veulen hier niet in verstrikt kan raken. Het voordeel van geleidelijk afspenen is dat het veel minder stress oplevert bij zowel merrie als veulen, zo blijkt uit onderzoek. Daarnaast vermindert het de kans op uierontsteking bij de merrie omdat de melkproductie geleidelijk afneemt.

Ongeacht de methode die je kiest, is het voor veulens belangrijk om op te groeien in een sociale omgeving. Plaats ze daarom na het afspenen bij voorkeur in een gemengde kudde, met zowel jongere als oudere paarden. Je ziet soms dat de veulens bij elkaar worden geplaatst, maar daar geen oudere paarden bij worden gezet. Het nadeel hiervan is dat de veulens niet worden gecorrigeerd op ongepast gedrag, ze worden eigenlijk niet opgevoed. Je zou het kunnen vergelijken met een kleuterklas zonder juf. Naast sociaal contact zijn vrije beweging en goede voeding van belang om je veulen op te laten groeien tot een gezond, volwassen paard.

Op sommige bedrijven gaan jonge paarden met elkaar in een loopstal in de winter

Lekker naar buiten is belangrijk voor de ontwikkeling!